Co to jest depresja, jakie są jej przyczyny i objawy

Każdy z nas miewa lepsze i gorsze okresy w swoim życiu, które dotyczą zarówno naszego zdrowia somatycznego jak i psychicznego.  Przyczyn pogorszenia naszego samopoczucia psychicznego jest wiele, wystarczy wspomnieć, że według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jedno z zaburzeń psychicznych, jakim jest depresja, to wiodąca przyczyna niesprawności i niezdolności do pracy na świecie. Choruje na nią w ciągu całego życia kilkanaście procent populacji osób dorosłych. Co dziesiąty pacjent zgłaszający się do lekarza pierwszego kontaktu z powodu innych dolegliwości ma pełnoobjawową depresję, ale niestety u ponad połowy tych osób depresja pozostaje nierozpoznana i nie otrzymują oni adekwatnego leczenia. Poniżej znajdują się podstawowe informacje o depresji, które mogą choć trochę przybliżyć problematykę tej choroby i zachęcić do poszukiwania dalszych informacji.

Wydaje się, że sama depresja, jako choroba, jest tak stara, jak ludzkość. Pierwsze opisy osób z objawami depresji pojawiły się już w Starym Testamencie, np. u króla Izraela Saula czy Hioba. Hipokrates, uznany za „ojca medycyny”, depresję nazywał melancholią i jako pierwszy określił ją jako chorobę. Objawy melancholii czyli apatia, zniechęcenie, smutek do dziś są typowymi objawami depresji. Niestety, przez wiele stuleci (a właściwie dwa tysiąclecia) za uznane metody leczenia uważano upuszczanie krwi, środki przeczyszczające, kąpiele, różnorodne rodzaje diety, itd. Dopiero XX wiek przyniósł rewolucję zarówno w samej wiedzy na temat tej choroby jak i sposobach jej leczenia.

Raport Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) szacuje, że na depresję cierpi około 10% ludności świata. W sześciu krajach europejskich (Wielka Brytania, Belgia, Francja, Niemcy, Holandia i Francja) ocenia się, że jest to nawet 17%. Według badania EZOP, przeprowadzonego w Polsce w latach 2010/2011, zaburzenia nastroju rozpoznawano u ok. 3,5 % Polaków, co daje blisko milion osób dotkniętych tym problemem (tu o badaniu EZOP).

Przyczyny depresji

Depresja jest chorobą o niewyjaśnionych do końca przyczynach. Uważa się, że do jej wystąpienia niezbędne są nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu neuroprzekaźników w mózgu, głównie serotoniny, noradrenaliny, dopaminy i glutaminianu, choć tak naprawdę jej etiologia jest dużo bardziej skomplikowana. Ujawnienie się depresji może nastąpić u każdego człowieka, bez względu na jego profil osobowości. Wiele słynnych postaci zmagało się z ta chorobą np. Winston Churchil, Ernest Hemingway, Woody Allen czy znany profesor psychologii z Uniwersytetu w Sussex, Stuart Sutherland, który swoje dwudziestoletnie zmagania z chorobą opisał w książce „Breakdown”.

Depresja może wystąpić w każdym wieku, pod wpływem różnorodnych wydarzeń życiowych. Do najczęściej opisywanych przyczyn można zaliczyć utratę współmałżonka, rozwód bądź separację, ale także pojawienie się nowego członka rodziny, odejście dorosłych dzieci, osiągnięcie „wieku średniego”. Co ciekawe, dla wielu osób zawarcie związku małżeńskiego może być silniejszym czynnikiem wyzwalającym depresję niż utrata pracy. w tym miejscu wyłania się jeden z podziałów depresji – ze względu na przyczyny powstania wyróżnia się depresję egzogenną endogennąDepresje egzogenne (reaktywne) – związane z czynnikami psychospołecznymi lub poprzedzone stresującymi, przytłaczającymi wydarzeniami np. utratą bliskiej osoby, niepowodzeniami życiowymi lub innymi problemami zdrowotnymi. Depresje endogenne – tu przyczyny nie są w pełni znane, ale uważa się, że decydujący wpływ mają czynniki dziedziczne i zewnętrzne.

Jakie są objawy depresji

Depresja może przebiegać pod postacią choroby afektywnej jednobiegunowej (CHAJ) – występują nawroty wyłącznie zespołów depresyjnych, jak i choroby afektywnej dwubiegunowej, (CHAD), kiedy to dodatkowo występują  objawy maniakalne lub hipomaniakalne. 

Z mojej ambulatoryjnej praktyki lekarskiej wynika, że obecnie najczęściej spotykanymi postaciami depresji są: depresja lękowa (zespół depresyjno-lękowy), depresja maskowanadepresja atypowadepresja sezonowa (zaburzenia afektywne sezonowe, ang. seasonal affective disorder – SAD). Natomiast w pracy szpitalnej najczęściej leczymy pacjentów, którzy prezentują objawy depresjiurojeniowej (zespół depresyjno-urojeniowy), depresji melancholicznej, depresja depersonalizacyjnej (depresja anestetyczna, zespół depresyjno-depersonalizacyjny) czy depresji wywołanej stosowaniem substancji psychoaktywnych. Szczególnie ta ostatnia postać depresji jest trudna w terapii ze względu na brak motywacji do leczenia odwykowego pacjentów.

Na podstawie klasyfikacji chorób ICD-10 możemy rozpoznać depresję, gdy przez co najmniej 2 tygodnie występują dwa z trzech objawów: obniżenie nastroju, utrata zainteresowań i zdolności do odczuwania przyjemności, radości (anhedonia), zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności, oraz dwa lub więcej spośród następujących objawów: osłabienie koncentracji i uwagi, niska samoocena i mała wiara w siebie, poczucie winy i małej wartości, pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości, myśli i czyny samobójcze, zaburzenia snu, zmniejszony apetyt.

Do bardzo wstępnej oceny, czy możemy mieć objawy depresji, może służyć tzw. skala depresji Becka (Beck Depression Inventory, BDI). Wynik uzyskany w tej skali powinien być zweryfikowany przez specjalistę.
Tutaj można wypełnić skalę online.