W tym miejscu możecie zapoznać się Państwo z podstawowymi informacjami na temat leczenia zaburzeń depresyjnych.
Terapia depresji jest u wszystkich pacjentów procesem długotrwałym, niezależnie od stosowanej metody leczenia. Aktualnie stosowane są cztery główne sposoby leczenia zaburzeń depresyjnych: farmakoterapia, psychoterapia, fototerapia i elektrowstrząsy. Każdą z tych metod należy indywidualnie dopasować do chorego, w zależności przede wszystkim od typu zdiagnozowanej depresji, jej nasilenia, towarzyszących schorzeń somatycznych oraz oceny ryzyka suicydalnego. Leczenie zaburzeń depresyjnych może odbywać się w warunkach ambulatoryjnych oraz szpitalnych, poza metodą elektrowstrząsów, która to jest wykonywana wyłącznie w warunkach szpitalnych.
Farmakoterapia
Farmakoterapia zaburzeń depresyjnych jest obecnie najczęściej stosowanym rodzajem leczenia. Leki przeciwdepresyjne w sposób istotny ewoluują od ponad 50 lat, kiedy to w 1957 roku „zadebiutowała” imipramina – pierwszy trójpierścieniowy lek przeciwdepresyjny. W ostatnich latach na rynek farmaceutyczny są wprowadzane nowe leki przeciwdepresyjne, które jednak poza mniej dokuczliwymi działaniami niepożądanymi oraz wygodniejszym dawkowaniem, nie przyniosły przełomu w leczeniu depresji – ich skuteczność jest w przybliżeniu taka sama, jak innych „antydepresantów”. Działanie leków przeciwdepresyjnych polega w uproszczeniu na modyfikacji stężenia neuroprzekaźników w synapsach OUN lub wpływie na receptory dla neuroprzekaźników.
Aktualnie psychiatrzy stosują w terapii:
- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD), głównie klomipraminę, doksepinę czy amitryptylinę,
- czteropierścieniowe leki przeciwdpresyjne, najczęściej mianserynę i mirtazapinę,
- leki selektywnie hamujące wychwyt zwrotny serotoniny (SSRI). Obecnie prawdopodobnie najczęściej wykorzystywana grupa leków, szczególnie w lecznictwie ambulatoryjnym. Leki z tej grupy mają pewne różnice w swoim profilu terapeutycznym, stąd należy dokładnie zbadać pacjenta, by dopasować odpowiednie lekarstwo. Do grupy tej należy np. fluoksetyna, sertralina, citalopram.
- inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) – wenlafaksynę, duloksetynę.
- leki przeciwdepresyjne o innym mechanizmach działania, takie jak tianeptynę, moklobemid, trazodon, wortioksetynę itd.
- leki działające na receptor NMDA – właściwie jeden lek zarejestrowany do leczenia depresji lekoopornej: esketamina.
- inne leki stosowane w terapii depresji:
- leki przeciwpsychotyczne II generacji, stosowane głównie w CHAD (m.in. olanzapina, kwetiapina)
- leki przeciwpsychotyczne I generacji (m.in. sulpiryd, flupentiksol)
- leki przeciwlękowe i nasenne (np. hydroksyzyna, lorazepam)
Ocenia się, że poprawa w zakresie objawów depresji jest osiągana u około 50-70% chorych. Pozostali pacjenci wymagają zmiany farmakoterapii, często kilkukrotnej. Wynika to stąd, że nie można z góry przewidzieć reakcji danego pacjenta na określony lek. Objawy poprawy stanu psychicznego występują zazwyczaj po około 14 dniach systematycznego stosowania leku. Często ten okres pojawia się nieco później np. po 4 tygodniach leczenia. Objawy niepożądane podczas farmakoterapii dość często występują podczas pierwszych dni leczenia, co niefortunnie prowadzi do odstawiania leków przeciwdepresyjnych i wydłuża okres powrotu do zdrowia. Należy przy tym zaznaczyć, że działania niepożądane np. po lekach z grupy SSRI są w większości przemijające, dość łagodne i zasadniczo nie powinno się z ich powodu przerywać leczenia. Przez cały okres terapii pacjent powinien być pod opieką psychiatry.
Psychoterapia
Psychoterapia zaburzeń depresyjnych polega na zastosowaniu przede wszystkim oddziaływań poznawczo – behawioralnych, terapii interpersonalnej czy psychoedukacji. Ta metoda leczenia jest stosowana w dość ograniczonym stopniu, głównie ze względu na brak wykwalifikowanych psychoterapeutów oraz nikłą dostępność psychoterapii finansowanej w ramach świadczeń opłacanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Metody psychoterapeutyczne są najczęściej stosowane łącznie z farmakoterapią lub samodzielnie w zapobieganiu nawrotom choroby. Należy przy tym zaznaczyć, że poddawanie się psychoterapii przez niekompetentne osoby, stosujące często niesprawdzone metody, niejednokrotnie „autorskie”, może istotnie nasilać objawy chorobowe depresji.
Fototerapia
Fototerapia – stosowana w zaburzeniach depresyjnych o tzw. przebiegu sezonowym (okres jesienno-zimowy), może być łączona z farmakoterapią.
Elektrowstrząsy (EW, ECT)
Metoda leczenia depresji, która niesłusznie w mediach od wielu lat ma bardzo złą opinię, którą zawdzięcza produkcjom filmowym z przeszłości (słynny „Lot nad kukułczym gniazdem” Milosa Formana z 1975 roku). Obecnie jest to terapia zarezerwowana dla szczególnych postaci zaburzeń depresyjnych np. depresji lekoopornych, depresji z wybitnie nasilonymi myślami suicydalnymi, depresji z silnym zahamowaniem psychoruchowym, które zagraża życiu pacjenta. Procedura kwalifikacji do tej metody leczenia ma charakter wielospecjalistyczny (ocena psychiatry, anestezjologa, okulisty, neurologa i internisty). Zabiegi odbywają się w szpitalu, efekty leczenia są zazwyczaj bardzo dobre i występują szybko. Sam zabieg jest bezbolesny i nie ma nic wspólnego z obrazem przekazywanym przez nieprofesjonalnych dziennikarzy.
Inne metody leczenia maja charakter niszowy, często są nadal w trakcie badań kontrolowanych w celu oceny ich skuteczności.